Nội dung
Khác với việc uống trà đơn thuần để giải khát, trà đạo Nhật Bản là một nghi thức trang trọng được thực hiện trong một không gian đặc biệt, với những quy tắc và dụng cụ riêng. Mỗi động tác, mỗi cử chỉ đều mang một ý nghĩa sâu xa, hướng đến sự tôn trọng, lòng biết ơn và sự tĩnh tâm.
Trong bài viết này, Nippon Travel sẽ chia sẻ toàn bộ thông tin về văn hóa trà đạo Nhật Bản – biểu tượng của sự thanh tao và tinh tế trong văn hóa Nhật Bản.
Trà đạo Nhật Bản là gì?
Trà đạo Nhật Bản hay còn gọi là “Chado” (茶道) hoặc “Sado” (茶の湯), không chỉ đơn thuần là cách thức pha chế và thưởng thức trà. Nó là một nghệ thuật tinh tế, một nghi thức trang trọng và một con đường dẫn đến sự thanh tịnh và hòa hợp.
Từ việc đun nước, đánh trà đến cách cầm chén, uống trà đều ẩn chứa những giá trị văn hóa sâu sắc, thể hiện sự tôn trọng, lòng biết ơn và tinh thần thiền định.
Triết lý cốt lõi của trà đạo Nhật Bản được thể hiện qua 4 nguyên tắc cơ bản: “Wa Kei Sei Jaku” (和敬清寂).
1/ Hòa (Wa – 和): Nguyên tắc này nhấn mạnh sự hòa hợp giữa con người với nhau và với thiên nhiên.
– Trong trà đạo, chủ nhà và khách đều thể hiện sự tôn trọng, quan tâm lẫn nhau tạo nên một bầu không khí ấm áp, thân thiện.
2/ Kính (Kei – 敬): Sự kính trọng được thể hiện qua từng hành động, từ cách cầm chén trà đến cách cúi chào.
– Người tham gia trà đạo thể hiện lòng biết ơn đối với chủ nhà, người pha trà và cả những dụng cụ pha trà được sử dụng.
3/ Thanh (Sei – 清): Sự thanh tịnh là yếu tố quan trọng trong cả không gian và tâm hồn.
– Trà thất được thiết kế đơn giản, mộc mạc, không có bất kỳ vật dụng nào thừa thãi.
– Tâm hồn của người tham gia cũng cần được thanh lọc, gạt bỏ những lo âu, phiền muộn.
4/ Tịch (Jaku – 寂): Sự tĩnh lặng là mục tiêu cuối cùng của trà đạo.
– Trong không gian yên tĩnh, người tham gia có thể tập trung vào hiện tại, cảm nhận hương vị của trà và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
Nguồn gốc lịch sử của trà đạo Nhật Bản
Lịch sử của trà đạo Nhật Bản bắt nguồn từ Thiền tông Phật giáo vào thế kỷ 12. Các nhà sư Thiền tông mang trà từ Trung Quốc về Nhật Bản và sử dụng nó như một phương tiện để giữ cho tâm trí tỉnh táo trong quá trình thiền định.
Đến thế kỷ 16, Sen no Rikyū – một bậc thầy trà đạo vĩ đại, đã hệ thống hóa các nguyên tắc và nghi thức trà đạo, đưa nó trở thành một nghệ thuật hoàn chỉnh. Rikyū nhấn mạnh sự giản dị, tự nhiên và tinh tế trong trà đạo, tạo ra một phong cách ảnh hưởng sâu sắc đến các thế hệ sau.
Trà đạo không chỉ là một nghi lễ uống trà mà còn có ảnh hưởng sâu rộng đến văn hóa và nghệ thuật Nhật Bản. Nó góp phần hình thành nên các giá trị thẩm mỹ, như sự trân trọng vẻ đẹp mộc mạc, sự tinh tế trong từng chi tiết và sự hài hòa với thiên nhiên.
Không gian phòng trà đạo Nhật Bản
Trà thất (Chashitsu) là không gian đặc biệt dành cho việc thực hành trà đạo. Nó được thiết kế để tạo ra một bầu không khí yên tĩnh, thanh tịnh giúp người tham gia tập trung vào nghi thức và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
Kiến trúc của trà thất thường rất đơn giản và mộc mạc.
– Trà thất thường có kích thước nhỏ, chỉ đủ chỗ cho vài khách.
+ Điều này tạo ra một không gian gần gũi, thân mật, khuyến khích sự giao tiếp chân thành giữa chủ nhà và khách.
– Các vật liệu được sử dụng thường là gỗ tự nhiên, tre, giấy và đất.
– Màu sắc chủ đạo là nâu, xám và trắng, tạo cảm giác ấm cúng và gần gũi với thiên nhiên.
– Ánh sáng trong trà thất thường là ánh sáng tự nhiên dịu nhẹ, được điều chỉnh để tạo ra một không gian tĩnh lặng và huyền ảo.
+ Cửa sổ nhỏ được thiết kế để hạn chế ánh sáng trực tiếp, tạo ra một bầu không khí ấm áp và mời gọi.
– Vườn trà (Roji) là một khu vườn nhỏ được thiết kế đặc biệt để dẫn đến trà thất. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị tinh thần cho người tham gia trà đạo.
+ Roji thường được thiết kế theo phong cách Nhật Bản truyền thống, với những con đường đá uốn lượn, cây xanh và các yếu tố tự nhiên khác.
+ Mục đích của Roji là để người tham gia trà đạo có thời gian để rời xa những lo toan của cuộc sống hàng ngày và bước vào một không gian thanh tịnh, yên bình.
+ Người tham gia trà đạo sẽ đi bộ chậm rãi qua Roji, cảm nhận sự tĩnh lặng của thiên nhiên và chuẩn bị tâm hồn cho buổi lễ trà.
– Trang trí trong trà thất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra không gian phù hợp cho trà đạo.
+ Kakemono (tranh cuộn): Một bức tranh cuộn thư pháp hoặc tranh vẽ đơn giản thường được treo trên tường của trà thất.
+ Chabana (hoa): Hoa được cắm trong trà thất theo phong cách Ikebana, nhưng với sự đơn giản và tự nhiên hơn.
+ Dụng cụ trà đạo (Chagu): Các dụng cụ trà đạo được bày trí gọn gàng và tinh tế trong trà thất. Mỗi dụng cụ đều có vị trí và chức năng riêng, góp phần tạo nên vẻ đẹp tổng thể của không gian.
Dụng cụ pha trà đạo Nhật Bản
Dụng cụ pha trà đạo Nhật Bản (Chagu) không chỉ là những vật dụng cần thiết để pha trà mà còn là những tác phẩm nghệ thuật tinh tế, thể hiện sự tỉ mỉ, khéo léo và gu thẩm mỹ của người Nhật.
1/ Chawan (chén trà): Chawan là dụng cụ quan trọng nhất trong trà đạo. Nó thường được làm từ gốm, có nhiều kiểu dáng, kích thước và chất liệu khác nhau.
– Một số chawan được coi là bảo vật quốc gia, được truyền từ đời này sang đời khác.
– Chawan thường có hình dáng đơn giản, mộc mạc, thể hiện vẻ đẹp tự nhiên của đất sét.
– Kích thước của chawan thường vừa vặn với lòng bàn tay, tạo cảm giác ấm áp và gần gũi.
– Hoa văn trên chawan thường được vẽ tay, thể hiện sự tinh tế và độc đáo.
2/ Chasen (chổi đánh trà): Chasen là một chiếc chổi nhỏ làm từ tre, được sử dụng để đánh tan matcha (bột trà xanh) với nước nóng.
– Chasen có nhiều loại khác nhau, tùy thuộc vào loại trà và phong cách trà đạo.
– Các sợi tre trên chasen được chẻ nhỏ và uốn cong một cách tinh tế, tạo ra một dụng cụ vừa đẹp mắt vừa hiệu quả.
3/ Chashaku (muỗng lấy trà): Chashaku là một chiếc muỗng nhỏ làm từ tre hoặc ngà voi, được sử dụng để lấy matcha từ hộp đựng trà (Natsume) ra chén trà.
– Chashaku thường có hình dáng đơn giản, thanh thoát, thể hiện sự tinh tế trong từng chi tiết.
– Một số chashaku được khắc tên hoặc chữ ký của người tạo ra, tăng thêm giá trị nghệ thuật.
4/ Natsume (hộp đựng trà): Natsume là một chiếc hộp nhỏ làm từ gỗ sơn mài, được sử dụng để đựng matcha.
– Natsume thường có thiết kế sang trọng và trang nhã, thể hiện sự quý phái của matcha.
– Một số natsume được trang trí bằng các họa tiết tinh xảo, như hoa lá, phong cảnh hoặc các biểu tượng văn hóa.
5/ Kama (ấm đun nước): Kama là một chiếc ấm lớn làm bằng sắt, được sử dụng để đun nước nóng cho trà.
– Kama thường có hình dáng đơn giản, mạnh mẽ, thể hiện sự vững chãi và bền bỉ.
– Nước được đun trong kama được coi là có hương vị đặc biệt, phù hợp với trà đạo.
6/ Hishaku (gáo múc nước): Hishaku là một chiếc gáo tre, được sử dụng để múc nước từ kama vào chén trà.
– Hishaku có hình dáng đơn giản, tiện dụng, thể hiện sự tôn trọng đối với nước, một yếu tố quan trọng trong trà đạo.
7/ Fukusa (khăn lụa): Fukusa là một chiếc khăn lụa nhỏ, được sử dụng để lau sạch các dụng cụ trà.
– Fukusa có màu sắc trang nhã, thường là màu tím hoặc đỏ.
– Cách gấp và sử dụng fukusa cũng là một phần quan trọng trong nghi thức trà đạo.
8/ Chakin (khăn vải lanh): Chakin là một chiếc khăn vải lanh nhỏ, màu trắng, được sử dụng để lau miệng chén trà sau khi khách uống xong.
– Chakin thể hiện sự sạch sẽ và chu đáo của chủ nhà.
9/ Kensui (chậu đựng nước): Kensui là một chiếc chậu đựng nước, được sử dụng để đựng nước rửa chén trà.
– Kensui thường được làm từ gốm hoặc kim loại, có hình dáng đơn giản, tiện dụng.
Quy trình pha trà đạo Nhật Bản
Quy trình trà đạo là một chuỗi các hành động được thực hiện một cách tỉ mỉ và trang trọng, từ việc chuẩn bị dụng cụ đến việc phục vụ và thưởng trà. Mỗi bước đều mang một ý nghĩa sâu xa, thể hiện sự tôn trọng, lòng biết ơn và sự tĩnh tâm.
1/ Chuẩn bị:
– Làm sạch và làm nóng các dụng cụ:
+ Trước khi bắt đầu, chủ nhà (Teishu) sẽ làm sạch tất cả các dụng cụ trà đạo bằng nước nóng.
+ Điều này đảm bảo vệ sinh và làm ấm các dụng cụ, giúp trà giữ được hương vị tốt hơn.
– Chuẩn bị nước nóng ở nhiệt độ thích hợp:
+ Nước được đun trong kama và được giữ ở nhiệt độ thích hợp để pha trà.
+ Nhiệt độ nước có thể khác nhau tùy thuộc vào loại trà và phong cách trà đạo.
– Chuẩn bị bánh kẹo Wagashi:
+ Wagashi là đồ ngọt truyền thống của Nhật Bản, thường được phục vụ trước khi uống trà.
+ Wagashi có hương vị thanh tao, giúp cân bằng vị chát của trà.
2/ Pha trà:
– Cho matcha vào chén: Chủ nhà sẽ dùng chashaku để lấy một lượng matcha (bột trà xanh) thích hợp cho vào chén trà (Chawan).
– Rót nước nóng: Nước nóng từ kama được rót vào chén trà.
– Đánh tan matcha: Chủ nhà dùng chasen (chổi đánh trà) để đánh tan matcha với nước nóng tạo ra một lớp bọt mịn.
3/ Phục vụ và thưởng trà:
– Chủ nhà phục vụ trà cho khách: Chủ nhà sẽ nâng chén trà bằng cả hai tay và phục vụ cho khách.
– Khách thưởng trà bằng cả hai tay: Khách sẽ nhận chén trà bằng cả hai tay, thể hiện sự kính trọng và lòng biết ơn.
– Xoay chén trà: Khách sẽ xoay chén trà một chút trước khi uống để thể hiện sự đánh giá cao vẻ đẹp của chén trà.
– Uống trà chậm rãi: Khách sẽ uống trà chậm rãi, cảm nhận hương vị và không khí của buổi lễ.
– Đàm thoại nhẹ nhàng: Trong quá trình thưởng trà, chủ nhà và khách có thể trò chuyện nhẹ nhàng về các dụng cụ trà, Kakemono (tranh cuộn) hoặc Chabana (hoa).
4/ Kết thúc:
– Khách bày tỏ lòng biết ơn: Sau khi uống xong, khách sẽ bày tỏ lòng biết ơn đối với chủ nhà.
– Chủ nhà tiễn khách: Chủ nhà sẽ tiễn khách ra về, thể hiện sự hiếu khách và tôn trọng.
Các trường phái trong văn hóa trà đạo Nhật Bản
Mặc dù có chung những nguyên tắc cơ bản, trà đạo Nhật Bản cũng có nhiều trường phái khác nhau, mỗi trường phái có những đặc trưng riêng.
– Urasenke: Đây là trường phái trà đạo lớn nhất và có ảnh hưởng rộng rãi nhất.
+ Urasenke chú trọng sự thân thiện, hòa nhã và tạo ra một không gian thoải mái cho khách.
+ Nghi thức trà đạo của Urasenke thường được thực hiện một cách tự nhiên và mềm mại.
– Omotesenke: Đây là trường phái trà đạo lâu đời nhất, được thành lập bởi cháu trai của Sen no Rikyū.
+ Omotesenke giữ gìn truyền thống, chú trọng sự trang trọng, nghiêm túc trong từng cử chỉ và hành động.
– Mushanokoji Senke: Đây là trường phái trà đạo nhỏ hơn, có phong cách riêng biệt.
+ Mushanokoji Senke chú trọng sự tĩnh lặng và đơn giản tạo ra một không gian thiền định sâu sắc.
Mặc dù có những khác biệt về phong cách, cả 3 trường phái đều chia sẻ chung những giá trị cốt lõi của trà đạo như sự hòa hợp, kính trọng, thanh tịnh và tĩnh lặng.
Trải nghiệm văn hóa trà đạo: Hành trình tìm về bản thân
Trải nghiệm trà đạo Nhật Bản không chỉ là một hoạt động văn hóa mà còn là một hành trình tìm về bản thân, một cơ hội để tạm gác lại những lo toan của cuộc sống và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
1/ Nơi trải nghiệm:
– Các trà thất truyền thống: Để có một trải nghiệm trà đạo chân thực nhất, bạn nên tìm kiếm các trà thất truyền thống – nơi trà đạo được thực hành theo đúng nghi thức và phong cách truyền thống.
+ Các trà thất này thường nằm trong các đền chùa, khu vườn Nhật Bản hoặc các trung tâm văn hóa.
– Một số chùa, đền: Một số chùa và đền ở Kyoto và các thành phố khác có tổ chức các buổi trà đạo cho du khách.
+ Đây là một cơ hội tuyệt vời để trải nghiệm trà đạo trong một không gian linh thiêng và thanh tịnh.
2/ Lưu ý khi tham gia:
– Trang phục lịch sự, nhã nhặn: Khi tham gia trà đạo, bạn nên mặc trang phục lịch sự và nhã nhặn.
– Giữ gìn trật tự, yên tĩnh: Trà thất là một không gian yên tĩnh, trang nghiêm. Hãy giữ gìn trật tự và nói chuyện nhỏ nhẹ.
– Tuân theo hướng dẫn của chủ nhà: Chủ nhà (Teishu) sẽ hướng dẫn bạn cách tham gia buổi lễ. Hãy tuân theo hướng dẫn của họ và thể hiện sự tôn trọng.
3/ Các bước tham gia trà đạo:
– Bước vào trà thất: Khi bước vào trà thất, bạn sẽ được chủ nhà chào đón bằng một cái cúi đầu trang trọng. Bạn sẽ đi theo chủ nhà đến chỗ ngồi của mình.
– Thưởng thức Wagashi: Trước khi uống trà, bạn sẽ được phục vụ Wagashi (đồ ngọt truyền thống). Hãy thưởng thức Wagashi chậm rãi và cảm nhận hương vị tinh tế của nó.
– Quan sát chủ nhà pha trà: Chủ nhà sẽ thực hiện các động tác pha trà một cách tỉ mỉ và trang trọng. Hãy quan sát cách họ cầm các dụng cụ, cách họ đánh tan matcha và cách họ rót trà vào chén.
– Nhận chén trà: Khi chủ nhà phục vụ trà, bạn sẽ nhận chén trà bằng cả hai tay, thể hiện sự kính trọng và lòng biết ơn.
– Xoay chén trà: Trước khi uống, bạn sẽ xoay chén trà một chút theo chiều kim đồng hồ để thể hiện sự đánh giá cao vẻ đẹp của chén trà.
– Uống trà: Hãy uống trà chậm rãi, cảm nhận hương vị đậm đà và hương thơm đặc trưng của matcha.
– Đàm thoại (nếu có): Trong quá trình thưởng trà, bạn có thể trò chuyện nhẹ nhàng với chủ nhà và những người tham gia khác về các dụng cụ trà, Kakemono (tranh cuộn) hoặc Chabana (hoa).
– Kết thúc: Khi kết thúc, hãy bày tỏ lòng biết ơn đối với chủ nhà và cảm ơn họ về buổi lễ.
4/ Ý nghĩa của trải nghiệm trà đạo:
– Sự tĩnh lặng và tập trung: Trà đạo là một cơ hội để bạn tạm gác lại những lo toan của cuộc sống, tập trung vào hiện tại và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.
– Sự tôn trọng và lòng biết ơn: Trà đạo dạy chúng ta cách tôn trọng người khác, trân trọng những điều nhỏ nhặt trong cuộc sống và thể hiện lòng biết ơn.
– Sự kết nối với thiên nhiên: Trà đạo khuyến khích chúng ta cảm nhận sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, tìm thấy vẻ đẹp trong sự giản dị và tinh tế.
– Sự hoàn thiện bản thân: Trà đạo là một con đường tu dưỡng, giúp chúng ta trở nên điềm tĩnh, kiên nhẫn và tinh tế hơn.
Trà đạo trong văn hóa Nhật Bản
Trà đạo không chỉ là một nghi lễ mà còn là một phần quan trọng của văn hóa Nhật Bản. Nó có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều lĩnh vực khác nhau:
– Kiến trúc: Các trà thất và trà viên (vườn trà) là những ví dụ điển hình của kiến trúc Nhật Bản truyền thống, với sự đơn giản, mộc mạc và hài hòa với thiên nhiên.
– Nghệ thuật: Trà đạo có ảnh hưởng đến nhiều loại hình nghệ thuật, như gốm sứ, thư pháp, hội họa và cắm hoa.
– Ẩm thực: Wagashi (đồ ngọt truyền thống) và các món ăn được phục vụ trong trà đạo thể hiện sự tinh tế và tỉ mỉ của ẩm thực Nhật Bản.
– Đạo đức và tinh thần: Trà đạo góp phần giáo dục các giá trị đạo đức, như sự tôn trọng, lòng biết ơn, sự khiêm nhường và lòng vị tha.
Ngày nay, trà đạo vẫn được gìn giữ và phát triển ở Nhật Bản. Nhiều người Nhật Bản tham gia các lớp học trà đạo để học hỏi về lịch sử, triết lý và nghi thức của trà đạo. Trà đạo cũng trở thành một điểm thu hút du lịch, cho phép du khách quốc tế trải nghiệm một phần văn hóa Nhật Bản độc đáo và sâu sắc.
Trà đạo Nhật Bản là một di sản văn hóa quý giá, chứa đựng những giá trị tinh thần sâu sắc và những vẻ đẹp nghệ thuật tinh tế. Tham gia một buổi trà đạo là một cơ hội để bạn tạm rời xa những ồn ào của cuộc sống, tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn và kết nối với tinh hoa văn hóa Nhật Bản. Hãy để trà đạo dẫn dắt bạn trên hành trình khám phá vẻ đẹp của sự tĩnh lặng, sự tôn trọng và sự hài hòa.
Nippon Travel - Đơn vị tổ chức Tour du lịch Nhật Bản trọn gói - Bán vé máy bay giá rẻ - Dịch vụ xin visa du lịch Nhật Bản Nhanh - Tỷ lệ đậu 98%. Nếu quý khách có nhu cầu: Mua bảo hiểm du lịch, Sim du lịch thì hay liên hệ ngay tới Nippon Travel. CÔNG TY TNHH TM, DU LỊCH NIPPON
🏘 SB01 SP.01-37 Vinhomes Ocean Park, Gia Lâm, Hà Nội
☎ 039.699.8888
🌏 https://nippontravel.vn